Gelişim; anne karnında başlayan ve yaşam boyu süren; kalıtım, çevre ve zamandan etkilenen bir süreçtir. Gelişimi etkileyen unsurlar her bireyin bu süreci farklı şekilde yaşamasına neden olur. Ancak bu gelişim süreci içerisinde bireyler zaman zaman bazı olumsuzluklarla karşılaşabilir ve olumsuzluklar da özel gereksinimler ortaya çıkarır. Yani bazı bireyler özellikle de erken çocukluk dönemi içerisinde düşünme, problem çözme, kendini tanıma, sosyal çevreye uyum sağlama, hareket etme, nesneleri kontrol etme, konuşma, anlama becerileri açısından desteklenmeye ihtiyaç duyabilirler. Ancak bu özel gereksinimlerin erken dönemde fark edilememesi bu bireylerin sonraki dönemlerde normal gelişim sürecinden farklı bir süreç içerisine girmesine ve bazı engellerle karşılaşmasına neden olur. Bu yüzden de özel gereksinimlerin karşılanması için erken müdahale önemlidir. Ancak erken müdahale de çoğunlukla bu dönemdeki çocukların aileleri tarafından kabul edilip uygulandığı taktirde başarılı sonuçlar vermektedir.
Bir çocuğun erken müdahaleye ihtiyacı olup olmadığını nerden bileceğiz?
Her çocuğun en iyi gelişimsel destekçisi ailesidir. Ancak bazı durumlarda aileler bir uzmanın rehberliğine ihtiyaç duyabilirler. Bunun için çocuğun özel durumunun tanılanması gerekir. Tanılama ise tıbbi ve eğitsel olarak gerçekleştirilir. Yani bu profesyonel bir iştir. Ancak bir çocuğun tanıya ihtiyacı olup olmadığına karar verebilmek için ise gelişimsel takip gereklidir. Yani çocuğun sahip olduğu gelişimsel özelliklerin yaşından beklenen şekilde ilerleyip ilerlemediğinin düzenli aralıklarla takip edilmesidir. Gelişimsel takip ise gelişimsel değerlendirme ile gerçekleştirilir. Bu da ancak ve ancak bu konuda yeterli eğitim almış uzmanlar tarafından yapılabilir. Gelişimsel takip içerisinde, eğer ihtiyaç duyulursa, tanılama amacıyla uzman yönlendirmesi yapılır.
Gelişimsel değerlendirme doğumla başlayan yaşam evresi içerisinde yalnızca özel gereksinimi olduğu düşünülen değil, özellikle erken çocukluk dönemindeki tüm çocuklarda düzenli olarak gerçekleştirilmelidir. Her çocuğun; doğumdan itibaren 0-12 ay içerisinde her ay, 13-24 ay içerisinde iki ayda bir, 25-36 ay içerisinde üç ayda bir, 37-60 ay içerisinde dört ayda bir ve 61-72 ay içerisinde de en az altı ayda bir defa çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı veya çocuk psikoloğu gibi gelişimsel değerlendirme konusunda uzman bir profesyonel tarafından takip edilmesi, çocukların normal gelişim çizgisinde devam ettiklerinden emin olabilmek adına önemlidir.
Gelişimsel değerlendirme yalnızca çocuğun gelişimiyle ilgili beklenmedik bir durum ortaya çıktığında yapılmaz. Tıpkı bizlerin her şeyin yolunda gittiğinden emin olmak adına düzenli aralıklarla aile hekimine giderek kan verip sonuçlara göre hekimimizin bizi yönlendirdiği gibi çocuğumuzun gelişimiyle ilgili olarak her şeyin yolunda gittiğinden emin olabilmek adına düzenli olarak bir uzmanın desteğini almaktır.
Unutmayın!
Özel gereksinimlerin engele dönüşmemesi için erken müdahale, Erken müdahale için erken tanılama,
Erken tanılama için gelişimsel takip,
Gelişimsel takip için gelişimsel değerlendirme,
Gelişimsel değerlendirme için ise bir uzman şarttır!
Alper Yusuf KÖROĞLU
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı – Akademisyen