Gnostisizm bazı kaynaklarda din bazı kaynaklarda ise felsefe dalı olarak geçmektedir. Yapısı karmaşık olan bu dinsel öğreti, birçok felsefe dalının ortaya çıkmasında rol oynamıştır. Bunların başında Sezgicilik adıyla da bilinen Entüisyonizm gelmektedir. Her iki felsefede de Ampirizmin temel ilkeleri reddedilmektedir. Sezgicilere göre, bilgiye sadece sezgi ve maneviyat ile ulaşabilir. Duyular, somut ve dünyevi bilgilere erişmek için vardır. Ruhlar aleminde ise somut bilgilerin herhangi bir değeri yoktur. Gnostisizm öğretisinden etkilenen bir diğer felsefe dalı rasyonalizmdir. Sokrates ve Platon, insanların evrendeki tüm sırları deneyimle değil akıl yoluyla öğrenebileceğini savunmuştur. Bunun için de tıpkı Gnostisizm’de olduğu gibi iç gözlem ve muhakeme yapmak gerekir. GNOSTİSİZM NEDİR? Gnostisizm, Hristiyanlık dışında tüm dinleri reddeden mistik bir felsefe dalıdır. Gnostikere göre insanın kâinat ve Tanrı hakkında bilgi sahibi olabilmesi için ilk önce kendini tanıması gerekir. Bu akımın temel dinamiklerinden biri, ‘’Kendini bilen evreni bilir’’. Kendini bilmek için dünyanın nimetlerine sırt çevirmek ve ''çilekeş'' bir hayat sürmek gerekir. Bu nedenle birçok gnostik toplumdan izole olarak keşiş hayatı yaşamış ve sadece ihtiyaçları kadar yemek yemiştir. Gnostikler, gezgin bir hayat sürmüş ve yüzlerce yıl kalabalık kitlelere vaaz vermiştir. Vaazlarının ana konusu Hz. İsa'nın hayatıdır. Müritlerine Hz. İsa gibi yaşamayı öğütleyen Gnostik liderler için en büyük günahların başında açgözlülük, hırs ve dünya sevgisi gelmiştir. Gnostisizmde tek Tanrı inancı hakimdir. Pleroma adlı Tanrı, kâinatın tamamına nüfuz etmiştir. Bunun için de doğa da vardır. Bu yönüyle panteizm ile benzer özellikler taşıyan dinde, doğadaki her şeyin canlı olduğuna inanılmaktadır. Gnos kelimesinin Yunanca ‘bilgi’ anlamına gelmektedir. Epistemoloji felsefesinin (bilim felsefesi) tarihi Gnostisizm’e kadar uzanmaktadır. Bu felsefe dalında bilgi iki türe ayrılmaktadır: Dünya bilgisi ve Öte alem bilgisi. İslam dininde ise bu kavramlar ''akl-ı maaş'' ve ''akl-ı maad'' olarak tanımlanmaktadır. Akl-ı maaş olan kişiler, sadece dünya varmış gibi yaşayıp ahiret yaşamını hiç düşünmemektedir. Akl-ı maad olanlar ise dünyanın fani olduğunun bilinciyle hareket etmekte ve yaşamını bunun üstünde temellendirmektedir. Günümüzde Gnostisizm, daha çok mistik bir öğreti ve felsefe dalı olarak görülmektedir. Gnostik akıma bağlı düşünürlerin yazdığı kitaplarda ise Gnostisizm, tek gerçek din olarak ele alınmaktadır. GNOSTİSİZMİN İLKELERİ Hakikatlere ulaşabilmede dinler yetersizdir. Hakiki bilgiler, yani hakikate ait ya da hakikate yakın bilgiler ancak ruhsal ve psişik gelişim yoluyla edinilebilir. Ruh ölümsüzdür. Ruh dünya yaşamında bir tür hapishane yaşamı geçirmektedir. Gerçek olan, fiziksel dünya yaşamı değil, ruhsal yaşamdır. Dünya düalite ilkesinin geçerli olduğu bir gelişim ortamıdır.