Analık İzni veya ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. ÖNCE BU İZİNLER Kadın işçi, doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta çalıştırılamıyor. Çoğul gebeliklerde doğumdan önceki 8 haftalık süreye 2 hafta daha ekleniyor. Ancak sağlık durumunun iyi olduğunu belgeleyen anne adayları, doğum öncesi 3 haftaya kadar çalışıp, kalan 5 haftayı doğum sonrası süreye ekletebiliyor. Erken doğumda ise doğumdan önce kullanılamayan izinler, doğum sonrası iznine eklemek mümkün. Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, annenin doğum sonrası izinleri babaya kullandırılabiliyor. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık izni kullandırılabiliyor. Analık izninde belirtilen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabiliyor. 3 ÇOCUKLU ANNEYE 6 AY SÜREYLE YARIM ÇALIŞMA Analık izninin bitiminden itibaren çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi için kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkeğe istekleri halinde ‘ücretsiz’ yarım gün izin verilebiliyor. Bu süre birinci doğumda 60 gün; ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda 180 güne çıkıyor. Bu süreler boyunca kadın ya da erkek işçi haftalık çalışma süresi olan 45 saatin yarısı kadar olan sürece yani 22.5 saatinde izinli sayılıyor. Maden işçileri için haftalık çalışma süresi 37.5 saatolduğundan bunun yarısı olan yaklaşık 19 saat ücretsiz izin yapılabiliyor. Çoğul gebeliklerde yani ikiz, üçüz gibi doğumlar için bu sürelere 30 gün ilave ediliyor. Engelli doğumda, doktor raporuyla belgelendirme şartıyla, yarım çalışma süresi 1 yıla çıkıyor. Ücretsiz izinden yararlan kadın işçi, bir yaşından küçük çocuğu için günlük 1.5 saat olan süt izninden ise yararlanamıyor. 6 AYA KADAR DA ÜCRETSİZ İZİN HAKKI Kadın işçiye ayrıca analık izninin bitiminden itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin de verilebiliyor. Bu izinden yine üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen anne veya babalar da yararlanabiliyor. İSTERSE ‘KISMEN’ ÇALIŞACAK İşçi, bu izinlerden birinin bitiminden itibaren isterse patronundan ‘kısmi çalışma’ talebinde de bulunabilecek. Kısmi çalışma işyerinde yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi kadar çalışıp, kalan sürede izinli sayılması anlamına geliyor. Örneğin haftada 6 gün 45 saat çalışılan bir işyerinde, doğum yapan ya da evlat edinen kişi, 4 gün çalışıp, 2 gün de ilave izin yapabilecek. Kısmi çalışma yapmak için, ücretsiz iznin bitimini beklemek de gerekmiyor. Ancak işçinin kısmi çalışmaya başlamadan 1 ay önce patronuna yazılı olarak başvurması gerekiyor. Bu başvuruda haftanın her günü çalışılacaksa mesainin başlangıç ve bitiş saatlerinin; haftanın belirli günlerinde çalışılacaksa tercih edilen iş günlerinin de yer alması gerekiyor. ÇOCUK OKULA BAŞLAYANA KADAR Kısmi süreli çalışma, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda talep edilip kullanılabilecek. EŞİN BİRİ ÇALIŞMIYORSA BAŞVURULAMAYACAK ANCAK… Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacak. Ancak; A) Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi, B) Velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi hâlinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması, C) Üç yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi, hâllerinde bu şart aranmayacak. Ayrıca kısmi çalışma başvurusu sırasında aranan bu şartlar; sonrasında kaybedilse bile hak devam edecek. PATRON İTİRAZ EDEMEYECEK Kısmi süreli çalışma talebini işverenin, işçinin başvuru tarihinden itibaren en geç 1 ay içinde karşılaması ve bunu bir yazıyla bildirmesi gerekiyor. Patron, işçinin dilekçesine yanıt vermez ise; işçinin talebi dilekçede belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanmış sayılacak. Patron, bu gerekçeyle işçinin işine son veremeyecek. ÇALIŞMA GÜN VE SAATİNİ PATRON BELİRLEYECEK Kısmi süreli çalışmanın mesai başlangıç ve bitiş saatlerini ya da günlerini o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak patron tarafından belirlenecek. İşçinin ücret ve paraya ilişkin diğer hakları ise çalıştığı süreye orantılı olarak ödenecek. BU İŞ YERLERİNDE PATRON KARAR VERECEK Ancak aşağıdaki işlerde çalışanlar için ‘kısmi çalışma’ izni için patron onayı gerekecek: A) Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat uyarınca mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde, B) Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde, C) Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde, Ç) İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde, SENDİKALI İŞÇİLER Sendikalı iş yerlerinde kısmi süreli çalışma, toplu iş sözleşmesinde ayrıca gündeme getirebilecek. OKULA BAŞLAMADAN DÖNEBİLİR Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, çocuğu okula başlamadan tam süreli çalışmaya dönebilecek. Ancak o çocuk için bir daha bu haktan yararlanamayacak. Kısmi çalışmayı bitirmek isteyen işçi patrona bir ay önceden yazılı bildirimde bulunacak. YERİNE ALINANIN İŞİ SONA ERECEK Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması hâlinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecek. Ama kısmi süreli çalışmaya geçen işçi, işten kendi isteğiyle ayrılırsa yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşecek.