Dr.Fevzi Özgönül, son zamanlarda “Sertab Erener tedavisi” olarak gündeme gelen ve tartışma oluşturan telomer tedavisi ile ilgili tüm bilinmeyenleri açıkladı.
Özgönül, “Telomer ,kromozomların en ucunda bulunan bir uzantıdır.Bu uzantı kromozomlara karşı korumak ile görevlidir.Her hücre bölünmesinde bir uzantıdan küçük parça eksilir. Telomer uzantısı hayat mumu gibidir.Hücre bölündükçe eksilir ve en sonunda eksilemeyecek duruma gelince hücre bölünmesi gerçekleşmez ve hayat son bulur.Yaşlılığa bağlı ani ölümleri bu şekilde açıklayabiliriz” dedi.
“Yaklaşık olarak 35 yıl önce replikatif yaşlanmayı inceleyen Leonard Hayflick normal insan fibroblastların kabaca 50 kez bölündükten sonra gelişme ve bölünme yeteneklerini yitirdiklerini bulmuştur” diyen Dr.Fevzi Özgönül, “Yaşlı olan hücreler biyolojik olarak canlılıklarını sürdürüyor fakat bölünüp yeni hücre meydana getiremiyorlardı ve sonunda ölüyorlardı.(buna hayflick limiti deniyor) Telomer boyu ölçülerek yaşımızla kronolojik yaşımız arasında bir fark olup olmadığını da anlayabiliriz.Telomer boyu ne kadar uzunsa biyolojik yaşımızda o kadar uzun olacaktır.Yani biz yaşıtlarımıza göre daha hızlı mı yoksa daha yavaş mı yaşlandığımızı anlayabileceğiz. Bu arada telomerlerin kısalmasını etkileyen bir de enzim tespit edildi.Bu enzim telomeraz enzimidir.Bu enzimin görevi her hücre bölünmesinde telomerin eksilen parçasının yerine geçerek telomerin boyunun aynı kalmasını sağlamaktır.Böylece telomeri kısalmayan hücreler sonsuza kadar bölünebilmektedir.” diye konuştu.
Dr.Fevzi Özgönül, genç insanlardan alınan hücreler yaşlı olanlardan alınana göre kültür ortamlarında daha çok bölünme gösterdiğini kaydederek, “İnsan embriyo hücreleri 60-80 defa bölünürken,orta yaşlı bir kişiden alınan hücreler yaklaşık 10-20 defa bölünebiliyor. Ömrü uzun olan canlılarda,ömrü kısa olanlara göre daha çok bölünme sayısı olabiliyor.1999 yılında Nature Dergisi’nde yayımlanan bir makalede klon canlı olan koyun Dolly ‘nin sağlıklı olduğu ancak telomerlerinin Dolly ile aynı yaştaki normal diğer koyunlarınkinden daha kısa olduğu ve bunun da erken yaşlanma belirtisi olduğu belirtilmişti.Dolly’nin klonlanması için gerekl, genetik materyal 6 yaşında ki bir koyundan alındığından genetik olarak 6 yaşında doğduğunu düşünenler var.Bu fikrin temelinde yaşlılık süreci ile yakından ilişkili olan kısa telomerler yatıyor.
Bebekler Telomere Sahip Olarak Doğuyor
Telomeraz enzimleri kök hücrelerde,üreme hücrelerinde ve kanser hücrelerinde aktiftir.Üreme hücrelerinde aktif olmasalardı ileri yaşlarda anne veya baba olan bireylerin biyolojik olarak yaşlı çocukları olurdu.Halbuki anne kaç yaşında hamile kalırsa kalsın doğan bebek, sıfır yaşında ki telomere sahio olarak dünyaya gelmektedir.” diye konuştu.
Dr.Fevzi Özgönül, Telomer uzunluğumuzu korumak için öncelikle nelerden uzak durulması gerektiği konusunda ise şunları kaydetti;
“Kilo vermek adına metabolizma hızınızı arttırmaya çalışmayın. Metabolizma hızını arttırmak hücre bölünme hızını da arttıracağı için telomerinizi kısaltacak ve sizi daha çabuk yaşlandıracaktır
Asla düşük kalorili ve sık aralıklar ile beslenmeyin, son yapılan araştırmalarda 7-8 saati bulan açlık dönemleri, telomer ömrünü uzatıyor. Ramazan ayında oruç tutmak bu yönden çok faydalıdır.
Aç karına ağır spor yapmak negatif etkileyebiliyor.
Sık sık cild soyucu uygulamalar yaptırmak, hücre bölünmesini tetiklediği için cildin erken yaşlanmasına neden olur.
Tek grup besinle diyet yapmak( sadece protein bazen de sadece sebze tüketmek), tamamen yağsız diyet yapmak, sık aralıklarla yapılan sadece sıvı ve meyve tüketilen detoks diyetleri, telomer boyunda ciddi azalmalara yol açabilir.
Bütün gün aç gezip sadece akşamları yemek de telomer boyunu olumsuz etkileyen davranışlardır.
Çok fazla şeker, mısır şurubu, unlu gıdalar, fastfood tarzı gıdalar yapay tatlandırıcılar, diyet ürünler, asitli içecekler, trans yağlar, doymuş yağlar ve aşırı meyve tüketmek de olumsuz etkiler.
Bunları yapmalıyız:
Her sabah kahvaltı yapmak, ekmek tüketimini azaltmak
Yemeklerde lifli gıdalara yer vermek
Öğlen yemeklerinde hem hayvansal gıdaları hem de sebzeleri birlikte tüketmek
Yiyeceklerde bitkisel proteinlere de yer ayırmak
Omega 3 kaynağı olan, balık, ceviz ve badem gibi gıdaları tüketmek
Açık havada akşamüzerleri uzun yürüyüş yapmak
Her gün en az 8 saat uyumak
Stresli ortamlardan uzak durmak
Hafada en az 3-4 gün gece bir şey yemeden veya sadece sıvı içecekler içerek ertesi sabaha kadar aç durmak telomer boyunun kısalmasını engelleyen davranışlardandır.”