Batur; “Kıymetli hemşehrilerim, çok yönlü bir insan olan Karabekir Paşa’nın pek bilinmeyen bir yönü de onun eğitimci kişiliğidir. Asker olmasına rağmen, devletin irfan ordusuyla yükselebileceği bilincinde olan Karabekir, ayrıca çeşitli vesilelerle ilgili makamlara maarif konusunda yapıcı tenkitlerde bulunmuş, karşılaşılan problemlere yönelik bazı çözüm yolları da tavsiye etmişti. Birinci Dünya Savaşı sırasında Doğu Anadolu’da Ruslarla işbirliği yapan Ermenilerin geride bıraktığı bir sosyal facia vardır. Doğu Anadolu’da Ermeni zulmü sonucu yetim, öksüz ve bakımsız kalmış binlerce Türk çocuğunun dramı yaşanmaktadır. İşte Karabekir bir komutan olarak bir elinde kılıç Doğu’daki askeri harekâtı yönetirken, bir elinde de kalem cahillik ve fakirliğe karşı yöre insanının eğitim ve kültür durumunu yükseltmenin ve Ermeni katliamları sonucu solmuş ve karamsarlığa itilmiş binlerce yüzü güldürmenin ve hayata bağlamanın endişesi ve heyecanı içinde olagelmiştir. Esasında Karabekir’in bu davranışı, kılıcın yanında kalemi ihmal etmeyen geleneksel Türk devlet anlayışının yansımasından başka bir şey değildir. Karabekir Paşa’nın eserlerinin önemli bir kısmı eğitim ile ilgili olup, bu konuya hem teorik olarak hem de pratik olarak adeta hayatını vakfetmiştir. Bu eserleri arasında özellikle, “Çocuk Davamız, Öğütlerim ve Şarkılı İbret” isimli kitapları doğrudan çocuğun eğitimi ile ilgilidir. Ayrıca diğer kitaplarının içinde de eğitim konuları şu veya bu yönüyle işlenmiştir. Kâzım Karabekir Paşa’nın eğitim düşüncesinin ve eğitimci kişiliğinin oluşmasında şüphesiz ilk kaynak ailesidir. O anılarında bu durumu şu şekilde anlatmaktadır: “Memleketimizin birçok yerlerini beraber dolaştığım ve küçük yaşımda kaybettiğim babamdan da sonraları anamdan da yoksul çocuklara yardım ve hele bayram günlerinde onlara çamaşır, elbise, harçlık vererek sevindirmek âdetini görmüş ve o vicdan hazzını bir düziye tatmıştım. Ailemizin himayesinde birçok kimsesiz çocuklar yetiştirilmiştir… Ben 1905 sonunda Kurmay Yüzbaşılığı ile Manastır’a kıta hizmetimi (staj) yapmağa gittiğim zaman bakımsız çocuklara karşı bu aile geleneğini devam ettirdim…” Şüphesiz Karabekir’in 1907’de İstanbul Harbiye Mektebi Muallim Muavinliği’ne tayin edilmesi de, onun eğitimci kişiliğinin gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Kâzım Karabekir Paşa Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren TBMM’nde Maarif Vekâlet’inin bütçe görüşmelerinde yaptığı konuşmalarda da eğitim konusuna ne kadar vakıf olduğunu göstermiştir. Bu konuşmalarda özellikle gelişmiş ülkelerin eğitim sistemleri hakkında geniş bilgiler vererek Türk eğitim sistemi ile karşılaştırmasını yapmıştır. Karabekir Paşa, okulöncesi eğitimden başlayarak, ilköğretim, orta öğretim ve yükseköğretim konularında ayrıntılı çalışma ve görüşlere imza atmıştır. O eğitimin her aşamasında amaçlar, metotlar, müfredatın ne olması gerektiği konularında derin bilgiye sahiptir. Halk eğitimi de onun ilgi alanında idi. “Öğretmen” ve “dil” gibi eğitimi etkileyen diğer faktörler ile ilgili de önemli görüşler ortaya koymuştur. AÇTIĞI OKULLAR Kâzım Karabekir Paşa 15’nci Kolordu Komutanı olarak Doğu’ya tayin olduğunda, buralarda bakımsız ve Ermeni mezalimi sonucu yetim ve öksüz kalmış Türk çocukları ile karşılaşmıştır. Bir Kolordu Komutanı olarak imkanlar ölçüsünde bu çocuklarla yakından ilgilenmiş ve bunlar için çeşitli eğitim kurumları (okullar) açmıştır. Erzurum, Kars (kısa bir süre) ve Sarıkamış’taki bu okullar şunlardır: 1. Erzurum Sanayi Mektebi 2. Erzurum Leylî Eytam İbtidâî Mektebi (Yatılı Yetimler İlkokulu) 3. Erzurum Ana Mektebi 4. Erzurum Otomobil Mektebi veya İş Ocağı: Okulda “tesviyecilik, kuyumculuk, tornacılık, marangozluk” bölümleri de vardır. 5. Sarıkamış Sıhhiye Mektebi: İlk mezunlarını 1 Mayıs 1921’de vermiştir. Erzurum vilayeti emrinde “Küçük Sıhhiye Memuru” unvanı ile kazalara memur edilen bu öğrencilerin sağlık konusunda büyük hizmetleri olmuştur. 6. Sarıkamış Askeri İdadisi 7. Sarıkamış Ana Mektebi Eğitim ve öğretime çok büyük önem veren Karabekir Paşa sadece yetim ve öksüz Türk çocuklarının eğitimi için açtığı bu okullarla kalmamış; Türk çocuklarının askeri bir terbiye ve eğitim içinde yetişmeleri için de “Çocuklar Ordusu Teşkilatı” kurmuştur. Burada amaç, çocukların askeri terbiye ve disiplin içinde yetişmeleri ve Milli Mücadele’nin o fevkalade günlerinde milli birlik ve bütünlüğü kuvvetlendirmektir. 1 Mayıs 1920’de kurulan bu Çocuklar Ordusu’nun Ağustos 1922’de 17 Alaylı bir teşkilata ulaştığını biliyoruz. Belli bir üniforması ve kendilerine has bayrakları da olduğu bilinen bu teşkilatın ilk üç alayı Karabekir’in açtığı okullardan, diğer alayları da il, ilçe maarif mekteplerinden oluşmuştu. Asker ve eğitimci kişiliğiyle, memleketimize büyük hizmetler veren,26 Ocak 1948 de kaybettiğimiz hemşehrimiz Kazım Karabekir Paşa’yı ölümünün 73.yıldönümünde minnet ve saygıyla anıyoruz. Ruhu şad olsun” dedi.