“Vatan toprağı kutsaldır, kaderine terk edilemez.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
YAŞAM KAYNAĞIMIZ TOPRAK;
Sizlerle TEMA Vakfı’nın sitesinde okuduğum toprak konusunu paylaşmak istedim. Çünkü ileriki yazılarımda erozyon konusunu yazmak istiyorum. Toprağı okumadan erozyonu okumak anlamsız olacağını düşündüm.
Toprak öyle bir örtüdür ki oluşumu 200-1000 yıl arasında sürüyor. Onun için bu yazıyı okumanızı diliyorum.
TOPRAK NEDİR?
Toprak, yeryüzünün üstünü kaplayan gevşek bir örtüdür. Kayaların uzun yıllar boyunca parçalanıp ayrışması ile oluşmuştur. Toprağın içinde belli oranda hava ve su bulunur. İçinde ve üzerinde çeşitli canlılar yaşar. Toprak, birçok canlının besin ihtiyacını karşılar.
Toprağın İçindeki Maddeler
Toprak dört ana maddeden oluşur. Bunlar:
1. Mineral Madde
2. Organik Madde (Humus)
3. Hava
4. Su
Mineral Madde: Toprakta en çok bulunan kısımdır. Kum, silt ve kil adı verilen çeşitli büyüklükteki taneciklerden meydana gelir. Kumu dere kenarlarında, plajlarda görebilirsiniz. Silt ve özellikle kil gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Ancak binlercesi bir araya geldiği zaman görülebilirler. Bütün bunlar toprakta birbirine karışmış ve kümeleşmiş halde bulunurlar. Kum ve silt, daha çok toprağın havalanmasına, kil ise toprakta suyun tutulmasına, bitkilerin beslenmesine ve toprak taneciklerinin kümeleşmesine hizmet eder.
Organik Madde: Toprağın organik maddesini mikroorganizmalar, ölü bitkiler, bitki kökleri ile hayvanların atık ve artıkları oluşturur.
Mikroorganizma, gözle görülemeyecek kadar küçük olan canlı demektir. Mikroorganizmalar topraktaki organik maddeleri ayrıştırarak beslenir. Tüm canlı atık ve artıklarını mikroorganizmalar ayrıştırır. Bu ayrıştırma sonucu humus meydana gelir. Humus, toprağın korunmasına, üretkenliğine ve sağlıklı
kalmasına hizmet eder.
Organik maddeler, toprağın iyi ürün verebilmesi için çok gerekli ve yararlıdır. Toprakta organik madde ne kadar çoksa, bitkiler de o kadar çabuk büyür ve gelişir. Çünkü organik madde, bitkilere gerekli olan besin maddelerini verir.
Hava ve Su: Hava ve su toprak canlılarının yaşaması için gerekli olan iki önemli doğal maddedir. Toprak canlıları, toprağın içinde ve üstünde yaşayan her türlü bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalardır.
Toprak havası ve suyu toprağın içindeki gözenek boşluklarında bulunur. Toprak canlılarının beslenebilmeleri ve yaşayabilmeleri için toprağın belli miktarda su ve hava içermesi gerekir. Aksi halde toprak canlılığını kaybeder. Toprak çok ıslak olduğu zaman hava içermez. Çünkü, gözenekleri su ile
doludur. Bu durumda çoğu bitkiler ve diğer birçok canlılar havasızlıktan ölür. Bu nedenle toprağa fazla su vermek zararlıdır. Toprak çok kuru olduğu zaman da içinde yeterince su bulunmaz. Çünkü, gözeneklerde hava vardır. Bu durum uzun sürerse bitkiler susuzluktan kuruyarak ölür. Öyleyse toprak canlılarının yaşaması için toprakta hem su, hem de hava bulunmalıdır. Bu yüzden çiftçiler toprağın havalanması için toprağı sürerler. Suyu azalınca da sularlar. Böylece topraktan bol ürün alırlar.
TOPRAĞIN CANLILIĞI
Toprağın içerisinde birçok canlı yaşamaktadır. Öyle ki bahçenizdeki bir avuç toprakta sayılamayacak kadar çok canlı bulunmaktadır. Bu canlıların çok az bir kısmı gözle görülür, büyük bir kısmı ise görülemez.
Örneğin, bitki köklerini, karıncaları, böcekleri, solucanları vb. büyük canlıları gözümüzle görebiliriz. Fakat toprağın içindeki mikroorganizmaları gözümüzle göremeyiz. Bu canlılar sadece mikroskop altında görülebilirler. Sonuç olarak diyebiliriz ki toprak canlı bir varlıktır. Çünkü içerisinde ve üzerinde milyonlarca canlı yaşamaktadır.
TOPRAK NEDENÖNEMLİDİR?Toprak, tüm canlıların yaşamı için besin, su ve hava gibi çok önemli bir doğal kaynaktır.
Toprağın İnsanlar İçin Önemi
Toprağın biz insanlar için önemi çok büyüktür. Çünkü biz besinlerimizin tümünü topraktan elde ederiz. Toprakta sebzelerimizi, meyvelerimizi ve tahıllarımızı yetiştiririz. Topraktan beslenen ağaçlar havayı kirleten karbondioksiti harcayarak bize bol oksijenli temiz hava sağlarlar. Et, süt, yumurta gibi hayvansal ürünleri de yine topraktan beslenen hayvanlardan elde ederiz. Toprağın üzerinde yaşarız. Evlerimizi, iş yerlerimizi, okullarımızı, cadde ve sokaklarımızı, çiftliklerimizi hep toprağın üzerine inşa ederiz. Toprağı yaşamımızdaki birçok alanda kullanırız. Toprağın içindeki madenlerden aletler yaparız. Evimizde kullandığımız çanak, çömlek, bardak, tabak, lavabo, fayans gibi ürünlerin hammaddesi topraktır. İnşaatlarda kullandığımız tuğla, kiremit gibi yapı malzemeleri de yine topraktan yapılmaktadır.
Toprağın Hayvanlar İçin Önemi
Toprak hayvanlar için de çok önemlidir. Hayvanların önemli bir kısmı besinlerini toprakta yetişen bitkilerden elde ederler. Örneğin inek, koyun, at, keçi gibi hayvanlar ot yiyerek beslenirler. Bazıları da toprağın içindeki organik maddeler ile beslenirler. Bunlar da solucan, bakteri gibi canlılardır.
Toprağın canlılığından söz ederken toprağın içinde bazı hayvanlar olduğunu belirtmiştik. Hayvanların bazıları toprağın içinde, bazıları da toprağın üzerinde yaşar. Bakteriler, solucanlar, karıncalar, bazı böcekler, toprakta yaşayan küçük canlılardır. Köstebek, tarla faresi ve sürüngenler de toprağın
içinde yaşayan büyük hayvanlardır.
Toprağın Bitkiler İçin Önemi
Bitkiler hem insanların, hem de hayvanların temel besin kaynağıdır. Yeryüzündeki bitkilerin tümü toprakta yaşarlar. Bu yüzden toprak çok önemlidir. Toprak bitkilerin evidir. Bitkilerin kök kısımları toprağın içinde yer alır. Bitkiler topraktaki havayı, suyu ve besinleri kökleriyle alarak beslenirler. İnsanlar ve hayvanlar da toprakta yetişen bu bitkileri yerler. Böylece bitkiler topraktan aldıklarını diğer canlılara aktarırlar.
Eğer toprak olmasaydı bitkiler de olamazdı. Bitkiler olmayınca da insanlar ve hayvanlar beslenemezdi. Sonunda yeryüzünde insanlar da, hayvanlar da olmazdı.
www.tema.org.tr
İlginize teşekkür ederim.
Bayram VANLI
Karaman TEMA Yavru TEMA Sorumlusu